Trên đây là những ý chính trong đề án “đổi mới giáo dục phổ thông” của độc giả Vũ Mạnh Tiến, phụ huynh của 2 học sinh đang học lớp 10 và lớp 4. Anh cho biết đã "lạch cạch gõ những dòng tâm huyết khi có thời gian rảnh" với 30 trang đánh máy, xuất phát từ bức xúc chuyện học hành của con cái. Anh Tiến hiện là một chủ doanh nghiệp ở Hà Nội. Dưới đây là câu chuyện của anh với phóng viên.

Những sản phẩm "học không hay, cày không thạo"

- Điều gì đã thúc đẩy anh viết một đề án dài tới 30 trang về cải cách giáo dục phổ thông với những đề xuất táo bạo và mới mẻ như vậy?

- Tôi có con gái đang học lớp 10 và con trai học lớp 4. Thực sự, tôi chỉ mong con gái tôi học hết phổ thông biết là quần áo, cắm hoa, nấu cơm, con trai tôi biết sửa chữa xe máy, thay bóng điện, các con tôi về nhà biết chào khách đúng cách, biết sống hòa hợp với mọi người xung quanh. Nhưng các cháu chỉ suốt ngày loay hoay ngồi giải những bài toán mà cả thế giới đã biết đáp án từ hàng trăm năm nay.

Cánh cổng ĐH quá hẹp, chỉ để lọt 1 số HS giỏi làm toán, làm lý, làm hóa, làm văn.

Những em không thể học tiếp ĐH cũng chỉ có một mớ lý thuyết hàn lâm, không có tính chủ động, khéo léo hay khả năng giải quyết tình huống thực tiễn, cũng chẳng biết năng khiếu của mình là gì để phát huy vì còn mải chạy đua với các bạn “giỏi toán, giỏi văn” ở lớp.

Kết quả là sản sinh ra 1 loạt những HS “học không hay, cày không thạo”.

- Anh nói vậy, e rằng quá cực đoan?

Có một câu chuyện nhỏ tôi từng đọc trên báo cách đây hơn 10 năm. Một lần, Tổng thống Hoa Kỳ Geogre Bush (cha) đến thăm một trường tiểu học. Khi ông đang nói chuyện, một cậu bé giơ tay đề nghị ông chứng minh rằng ông chính là Tổng thống Hoa Kỳ.

Loay hoay mãi, Bush cũng tìm được bằng lái xe có ghi tên mình nhưng cậu bé nói điều này không đủ để chứng minh ông là tổng thống. Ông Bush đã phải xin lỗi cậu bé và hứa ngay sau khi về Nhà Trắng sẽ in thẻ có ghi rõ chức danh tổng thống.

Đến bao giờ chúng ta mới có 1 HS tiểu học dám “vặn vẹo” 1 nhân vật đầy quyền lực như thế? Đến bao giờ, chúng ta mới có các công dân suy nghĩ độc lập, sáng tạo, tự tin, dũng cảm như thế?

Chính những bức xúc đó đã thôi thúc tôi viết đề án này.

Hơn nữa, sau hơn 20 năm đổi mới vừa qua, ngành giáo dục vẫn loay hoay "cải tiến, cải lùi" trong một vòng luẩn quẩn, chưa thể đưa giáo dục VN bứt phá.

Chính vì thế, theo tôi đây là thời điểm phát huy trí tuệ xã hội, để mọi người dân kiến kế cải cách giáo dục. Thậm chí, ngành giáo dục nên trích ra khoảng 5 tỷ đồng từ nguồn kinh phí khổng lồ (và đang được sử dụng không hiệu quả) để phát động một cuộc thi viết đề án cải cách giáo dục trong toàn dân.

- Để viết đề án này, chắc hẳn anh đã có sự quan tâm, nghiên cứu kỹ về giáo dục từ lâu. Anh đã sưu tầm, chắt lọc thông tin về giáo dục từ những nguồn nào, bằng cách nào?

Từ khi còn là SV, sau khi đọc bài báo về một thầy giáo đi vòng quanh đất nước để "gom" những HS cá biệt về trường của mình, tôi đã bắt đầu quan tâm tới giáo dục, đặc biệt là phương pháp giáo dục gắn với cuộc sống.

Từ đó đến nay, tôi thường xuyên đọc sách báo, lên mạng internet đọc các bài viết về giáo dục.

Nhiều tác giả viết sách về kinh doanh cũng có bàn cả vấn đề giáo dục. Chẳng hạn như tôi được biết một nhà kinh doanh ở Hoa Kỳ mở trường phổ thông và đã cô đọng kiến thức hàn lâm của 10 năm phổ thông xuống còn… 4 tháng để dành chỗ cho các kiến thức đời sống.

Tôi là người có trí nhớ tốt, và bất cứ câu chuyện, thông tin nào liên quan tới giáo dục từng đọc, tôi đều nhớ rất kỹ, rất lâu.

Đi nhiều nước trên thế giới, đến đâu tôi cũng tìm hiểu về nền giáo dục của họ. Thông qua bạn bè hoặc con cái của bạn đi du học, tôi cũng tìm hiểu về giáo dục các nước.

Rút ngắn chương trình xuống 9 năm

Từ những hiểu biết về giáo dục đã tích lũy, anh đề xuất nên điều chỉnh chương trình như thế nào để đào tạo những công dân "suy nghĩ độc lập, sáng tạo, tự tin, dũng cảm" như anh nói?

- Tôi đề xuất chương trình phổ thông sẽ rút ngắn từ 12 năm xuống còn 9 năm, chỉ còn 2 bậc học là tiểu học và trung học, không có thi chuyển cấp.

Trước mắt, tôi đề nghị bỏ ở cấp tiểu học 40%, cấp THCS 50% và cấp THPT 60-70% kiến thức về Văn, Toán, Lý, Hóa. Các môn còn lại cũng nên tinh giản tối đa.

Hiện hàng triệu HS phổ thông VN trong nhiều năm trời ngày đêm miệt mài đánh vật với các con số, các bài văn mà kết quả đã biết từ hàng trăm năm trước. Cả nước xúm vào làm một bài toán, một bài văn mà không cần cho tổ chức, cá nhân nào và hầu như không giúp gì cho cuộc sống sau này.

Chương trình GDPT sẽ chuyển từ “dạy lý thuyết, dạy chữ, dạy số, dạy nhớ” sang “dạy thể chất, dạy phương pháp, dạy hành động, dạy làm người”.

Thực tế cho thấy, những người biết ứng xử khôn ngoan, khéo léo trong đời sống, biết tận dụng cơ hội và phát huy thế mạnh của mình dễ thành công hơn những người chỉ biết làm toán, làm văn.

Nói một cách nôm na, tôi đề xuất chuyển hết môn chính thành phụ, môn phụ thành chính.

- Nhưng dạy con nấu ăn, sửa chữa điện hay biết đối diện và vượt qua thử thách trong cuộc sống là trách nhiệm của phụ huynh và gia đình. Tại sao lại đẩy về phía nhà trường, nơi còn có sứ mạng chính là dạy chữ cho học sinh?

- Vấn đề là ở chỗ, HS bây giờ dành cả ngày để ngồi giải toán, làm văn rồi, mà sức khỏe, trí óc, thời gian của con người đều có hạn nên chẳng còn nghĩ tới việc gì khác được nữa.

Nghỉ hè hoặc cuối tuần, tôi muốn đưa các con về quê thăm họ hàng và khám phá thiên nhiên, học nấu ăn, cắm hoa, chơi thể thao... nhưng các cháu còn bận đi học thêm tới 9, 10h tối.

Tôi vẫn hay gọi các con mình là "những nạn nhân ưu tú của một nền giáo dục lệch lạc". Còn tôi thì là nạn nhân dây chuyền bởi ngày nào cũng phải đưa đón con đi học từ sáng sớm tới tối mịt.

- Sau khi hoàn thành đề án, anh có cho bạn bè, người thân của mình, đặc biệt là con gái mình xem và góp ý không? Nếu có, họ đánh giá thế nào về đề án này?

- Các bạn tôi đều gật gù chia sẻ, nhưng họ lại lại lắc đầu và bảo: "Có đưa lên trên thì cũng chẳng ai nghe đâu!"

Vợ tôi thì bảo bây giờ cả xã hội đua nhau như thế rồi, tôi mà hướng con học theo những gì mình viết trong đề án thì "để chúng nó trượt tốt nghiệp à?"

Con gái tôi vẫn ngày đêm miệt mài làm toán, làm văn theo trào lưu của bạn bè ở lớp. Nghe ngóng, "săn" thông tin về lớp nọ, lớp kia, thầy nọ thầy kia để đi học cho bằng được, khỏi "thua bạn kém bè".

Nhưng tôi tin rằng, nếu đề án của tôi được triển khai sẽ nhận được sự ủng hộ của đa số HS phổ thông trên cả nước. Các em sẽ không còn hò reo sung sướng khi nghe tin thầy giáo nghỉ nữa mà bù lại, mỗi sáng ngủ dậy đều háo hức đến trường bởi các em được học những gì thiết thực và thú vị.

Xin cảm ơn anh!